Tiến sĩ 322 và nỗi niềm riêng

Minh họa: Nguyễn Tài

Không ít tiến sĩ được đào tạo ở nước ngoài bằng học bổng từ ngân sách Nhà nước đã từ chối về làm việc tại các cơ quan cũ với lý do lương thấp, môi trường và điều kiện làm việc không thuận lợi

Ba năm sau khi làm tiến sĩ (TS) tại Pháp theo diện học bổng 322 (học bổng đào tạo cán bộ tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước), mức lương giảng viên của anh T. tại một trường ĐH chuyên về công nghệ lớn của Hà Nội chỉ khoảng 3 triệu đồng/tháng. Dù vậy, anh T. vẫn quyết định ở lại trường cũ làm giảng viên, bỏ qua nhiều lời mời hấp dẫn của các công ty trong và ngoài nước.

Lương tiến sĩ chỉ đủ thuê nhà

Tuy nhiên, không phải ai cũng chịu làm như anh T. Anh P., một TS theo diện học bổng 322 của Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, cho biết phần lớn TS diện 322 trở về trường sau khi hoàn tất khóa học ở nước ngoài nhưng cũng có người dứt khoát ra đi với lý do thu nhập và môi trường làm việc không phù hợp. Một TS diện 322 cho biết ngay sau khi nhận bằng TS, anh trở về trường cũ với nhiều tâm huyết, đưa ra nhiều cải tiến trong việc dạy và học nhưng đều bị lãnh đạo khoa “chặn” lại với nhiều lý do khác nhau. “Những ấp ủ không thành hiện thực đã khiến tôi chán nản nên nghỉ dạy. Tôi nghỉ dạy vì môi trường làm việc chứ không phải vì lương” - TS này cho biết.

Ngoài môi trường làm việc, với nhiều người, thu nhập là lý do để họ quyết định chọn nơi làm việc. Một TS từng là giảng viên của một trường ĐH khá danh tiếng cho biết anh phải “tự giải thoát” cho mình. Gần một năm sau khi về nước, với mức lương TS chưa đến 3 triệu đồng/tháng, anh chỉ đủ trả tiền thuê phòng trọ và điện nước. Tuy nhiên, cũng có người chấp nhận mức lương thấp nhưng lại “chân trong, chân ngoài”. Sau khi về nước, một TS diện 322 ký hợp đồng giảng dạy dài hạn với  trường cũ nhưng phần lớn thời gian, TS này lại dành cho việc chính ở công ty riêng. Đây là cách để khỏi phải hoàn trả học bổng được Nhà nước cấp trong hơn 3 năm học ở nước ngoài.

Vẫn sống tốt ở cơ quan cũ

Để giữ chân các giảng viên trẻ được đào tạo ở nước ngoài, lãnh đạo nhiều trường ĐH phải tìm đủ cách để giảng viên của mình có thêm thu nhập. Một TS của trường ĐH có thể coi là lớn nhất phía Bắc cho biết anh và một số đồng nghiệp vẫn ở lại trường vì có thể sống bằng nghề dạy. Ngoài tham gia nghiên cứu khoa học, các TS ở trường này còn được nhiều nơi mời giảng dạy. “Thu nhập từ tham gia giảng dạy các chương trình liên kết cũng không phải nhỏ. Ngoài ra, tôi còn có thể dạy thêm cho sinh viên của một số trường khác” - TS này cho biết. Với mức thù lao khoảng 500.000 - 600.000 đồng/tiết dạy, nếu so với mặt bằng chung, thu nhập của một TS chịu khó lên lớp cũng thuộc loại khá.

Nói về việc TS diện 322 bỏ nơi làm việc cũ sau khi học ở nước ngoài trở về, lãnh đạo một trường ĐH  thẳng thắn: “Cơ chế và môi trường làm việc không tốt là lực cản lớn đối với sự trở về của nhiều giảng viên. Đây là vấn đề đã tồn tại nhiều năm và không dễ gì khắc phục. Tuy nhiên, cũng phải nói rắng nhiều giảng viên trẻ “ra đi” trong khi chưa cống hiến được bao nhiêu so với những gì họ đã được hưởng từ học bổng 322”. Vị lãnh đạo này cũng phân tích: Nhiều cử nhân tốt nghiệp khá giỏi chấp nhận vào trường làm giảng viên chỉ để được đi học nước ngoài. Hiện nay, làm luận án TS theo diện học bổng 322 dễ hơn rất nhiều so với họ phải tự tìm học bổng ở nước ngoài.