Sức nóng của câu chuyện thiếu giáo viên đang ngày càng gia tăng. Đặc biệt là trong giai đoạn đã triển khai và áp dụng sách giáo khoa mới trong năm học 2022 - 2023. Vậy đâu là giải pháp nên thực hiện?
1. Không có nguồn tuyển dụng
Thống kê của Bộ GD-ĐT cho biết để thực hiện được dạy ngoại ngữ theo Chương trình giáo dục phổ thông mới cho lớp 3 năm học 2022 - 2023, cả nước cần thêm 5.322 giáo viên (GV), còn cho 2 năm tiếp theo lần lượt là 2.207 và 2.061 GV. Để đủ cho cả 3 năm sẽ cần thêm 9.589 GV, việc thiếu cục bộ xảy ra ở nhiều tỉnh (Yên Bái hiện thiếu 148 GV, Tây Ninh thiếu 105, Lai Châu thiếu 164, Bình Phước thiếu 204, Hà Giang thiếu gần 300…). Với môn tin học, theo Bộ GD-ĐT, để đủ GV (tính tối thiểu 1 GV/trường) cần bổ sung: 3.684.
Sở GD-ĐT Thanh Hóa cho biết còn thiếu nhiều GV so với yêu cầu do nhiều năm liền không được tuyển dụng bổ sung; tỷ lệ GV/lớp chưa đảm bảo theo quy định, chưa đủ để dạy học 2 buổi/ngày ở tiểu học. Hiện tại so với định mức 1,5 GV/lớp, Thanh Hóa còn thiếu 3.340 GV tiểu học, đặc biệt là GV đặc thù (tin học, giáo dục thể chất, tiếng Anh...), trong khi đó, hằng năm, HS cấp tiểu học của tỉnh tăng (khoảng 20.000 HS/năm học), số lớp tăng.
Sở GD-ĐT Nghệ An cũng nêu thực tế còn thiếu nhiều GV (toàn tỉnh tỷ lệ bình quân chỉ đạt 1,24 GV/lớp trong khi yêu cầu tối thiểu là 1,5 GV/lớp), khó khăn cho việc sắp xếp bố trí GV để thực hiện dạy học 2 buổi/ngày. Đội ngũ GV còn thiếu nhiều, cơ cấu chưa hợp lý.
Đại diện Sở này cũng cho biết từ ngày 1.7.2020, khi luật Giáo dục có hiệu lực, trình độ đào tạo chuẩn của GV tiểu học được nâng từ trung cấp thành cử nhân ĐH. Trong khi đó, các trường ĐH chưa đào tạo kịp nguồn nhân lực có trình độ cử nhân tiểu học, vì vậy các địa phương không có nguồn để tuyển, nhất là GV chuyên ngành tin học. Một số địa phương khác lại có tỷ lệ GV cao nhưng cơ cấu không hợp lý, thiếu nhiều GV ngoại ngữ, tin học không còn chỉ tiêu để tuyển.
Đại diện lãnh đạo Sở GD-ĐT Quảng Ninh cũng cho biết: “Việc cắt giảm biên chế hằng năm đã làm ảnh hưởng đến biên chế, tuyển dụng GV tiểu học để đảm bảo tỷ lệ dạy học 2 buổi/ngày (9 - 10 buổi/tuần)”. Bên cạnh đó, công tác tham mưu tuyển dụng ở một số địa phương còn gặp khó khăn, có nơi thiếu nguồn tuyển dẫn đến thiếu GV dạy bộ môn, nhất là dạy tiếng Anh, tin học. Mặt khác, tỷ lệ GV/lớp hiện nay chưa đáp ứng đủ để tổ chức dạy học 2 buổi/ngày cho tất cả các khối lớp, toàn tỉnh mới đạt tỷ lệ trung bình 1,37 GV tiểu học/lớp nên việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông mới gặp nhiều khó khăn.
Giải pháp cho bài toán thiếu giáo viên giảng dạy môn học mới 2022
2. Chưa đảm bảo để thực hiện dạy học 2 buổi/ngày
Sở GD-ĐT Hà Giang nêu thực tế hiện nay đội ngũ GV cấp tiểu học còn thiếu nhiều so với nhu cầu thực tế, chưa đảm bảo để thực hiện dạy học 2 buổi/ngày. Tỷ lệ GV toàn tỉnh đạt 1,3 GV/lớp, nhiều lớp học tại các điểm trường chỉ tổ chức dạy học từ 5 - 7 buổi/tuần. Năm học 2022 - 2023, tỷ lệ GV chỉ đạt 1,25 GV/lớp, trong khi quy định để dạy 2 buổi/ngày phải có tối thiểu 1,5 GV/lớp (do số lớp tăng so với năm học 2021 - 2022 và thực hiện tinh giản biên chế). Để dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 3, toàn tỉnh thiếu 93 GV.
Có địa phương như H.Mèo Vạc, cả huyện chỉ có 1 GV tiếng Anh cấp tiểu học. Tương tự với môn tin học, toàn tỉnh Hà Giang đang thiếu 77 GV, hiện chỉ có 30,9% tổng số HS từ lớp 3 đến lớp 5 được học tự chọn môn tin học.
Sở GD-ĐT Yên Bái cho hay toàn tỉnh đang thiếu 746 người, tỷ lệ GV mới đạt 86,3% so với định mức quy định. Đội ngũ GV còn thiếu và chưa đảm bảo cơ cấu. Còn một số trường thiếu GV các môn chuyên biệt, phải bố trí GV tiểu học cơ bản dạy mỹ thuật, âm nhạc... Với các môn học mới như tin học, ngoại ngữ, nhu cầu GV đến năm học 2024 - 2025, toàn tỉnh cần 434 GV để dạy tin học từ lớp 3 đến lớp 9; so với số hiện có thì thiếu 285 GV. Với môn tiếng Anh, toàn tỉnh thiếu 273 GV.
Báo cáo của Sở GD-ĐT Lai Châu nêu thực tế: nhiều huyện còn thiếu GV so với biên chế dạy học 2 buổi/ngày, đặc biệt là GV dạy môn tiếng Anh và môn tin học thiếu rất nhiều, do nguồn tuyển dụng hằng năm không đủ theo kế hoạch, đặc biệt là nguồn tuyển dụng GV các môn học mới.
3. GV dạy trung học xuống dạy tiểu học
Dù thiếu GV như vậy, nhưng về nguyên tắc, Bộ GD-ĐT đặt ra yêu cầu các địa phương phải thực hiện đúng quy định của Chương trình giáo dục phổ thông mới, đảm bảo 100% HS từ lớp 3 phải được học đủ các môn học bắt buộc, trong đó có môn tiếng Anh và tin học với thời lượng là 4 tiết/tuần/môn. Do vậy, các địa phương phải tìm mọi cách xoay xở để thực hiện bằng được yêu cầu này, dù có trường vẫn trong tình trạng chưa có GV.
Sở GD-ĐT Thanh Hóa nêu giải pháp: Thực hiện điều động, thuyên chuyển hoặc biệt phái GV; bố trí GV dạy liên trường, liên cấp (trong huyện), đồng thời điều chuyển GV tiếng Anh và tin học từ huyện thừa sang huyện thiếu nhằm cân đối đội ngũ giữa các cơ sở giáo dục, giữa các địa phương; điều động GV các môn tiếng Anh, tin học cấp THCS theo thẩm quyền quản lý tham gia giảng dạy tại các trường tiểu học (sau khi đã được tập huấn, bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy, chương trình ở tiểu học).
Hiện Sở GD-ĐT Hà Giang đang phối hợp với các trường ĐH đào tạo văn bằng 2 cho 188 GV. Những trường chưa có GV tiếng Anh, tin học các phòng GD-ĐT tham mưu cho UBND các huyện, thành phố cho cơ chế để phân công GV dạy các môn học này ở cấp THPT, THCS trên cùng địa bàn xuống dạy lớp 3 để đảm bảo 100% HS lớp 3 năm học 2022 - 2023 được học tiếng Anh, tin học theo đúng quy định.
Giải pháp khác mà Hà Giang, Lai Châu đặt ra với việc dạy học tiếng Anh, tin học trong bối cảnh thiếu GV mà chưa thể tuyển dụng, đó là tập trung đầu tư về trang thiết bị để dạy học trực tuyến, sắp xếp bố trí đội ngũ GV; chuyển HS từ lớp 3 tại các điểm trường về học tại trường chính để HS được học môn tiếng Anh, tin học và giảm số điểm trường lẻ; thực hiện chủ trương và chủ động rà soát, điều động, phân công GV tiếng Anh, tin học cấp THPT, THCS chưa đủ số tiết theo quy định xuống dạy hỗ trợ đối với cấp tiểu học…
Sở GD-ĐT Bình Phước báo cáo với Bộ GD-ĐT: “Trước mắt sẽ điều chuyển những GV dạy chưa đủ số tiết theo quy định ở các trường khác sẽ dạy bổ sung tại những trường chưa có GV, hoặc hợp đồng GV của các trường THCS, THPT lân cận, đảm bảo 100% HS lớp 3 phải được học môn tiếng Anh và tin học theo quy định”.
Như vậy, việc làm thế nào để đảm bảo có GV dạy những môn học mới đã khiến các địa phương lao tâm khổ tứ, giải pháp tình thế, cấp bách chắc chắn sẽ không thể đòi hỏi chất lượng dạy học các môn học này đạt được như kỳ vọng.
4. Tăng tốc đào tạo giáo viên
Âm nhạc và Mỹ thuật là hai môn học gần như “trắng” giáo viên ở cấp Trung học Phổ thông, do từ năm học 2022-2023, lần đầu tiên đưa vào giảng dạy các môn học này đối với lớp 10 theo Chương trình GDPT mới. Do vậy, để đáp ứng nhu cầu cấp thiết về đội ngũ giáo viên lĩnh vực này, các trường sư phạm đã phải liên tục tăng chỉ tiêu tuyển sinh qua các năm.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Đăng Phượng, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương chia sẻ: Để có đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu giảng dạy ở phổ thông, những năm gần đây, số lượng tuyển sinh ngành sư phạm Âm nhạc và sư phạm Mỹ thuật tăng rõ rệt.
Như năm nay, thay vì 400 chỉ tiêu cho cả hai ngành sư phạm Mỹ thuật và Âm nhạc, trường đã tăng chỉ tiêu lên hơn gấp đôi là 900. Tuy nhiên, quá trình đào tạo không phải một sớm một chiều mà phải mất 4 năm mới hoàn thành. Cùng với đó, căn cứ vào năng lực, nhà trường không thể đào tạo ồ ạt mà cần hướng tới chất lượng. Do vậy, số lượng sinh viên tốt nghiệp ra trường mỗi năm gia nhập đội ngũ giáo viên phổ thông chỉ đáp ứng được phần nào.
Song song với đào tạo chính quy, Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương kết hợp với các địa phương để mở các lớp bồi dưỡng, nâng chuẩn giáo viên có trình độ lên để đáp ứng yêu cầu; đào tạo thêm đội ngũ văn nghệ sỹ có chuyên môn tốt để tham gia giảng dạy.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện cả nước thiếu hơn 5.000 giáo viên nghệ thuật để phục vụ cho Chương trình GDPT mới. Dù đã có sự chuẩn bị nhưng các trường cũng chỉ đào tạo có hạn mức. Trong lúc chờ các cử nhân sư phạm đào tạo theo chương trình mới tốt nghiệp, giải pháp tạm thời được đưa ra là sử dụng giáo viên cấp học dưới lên hoặc giảng viên từ cấp trên xuống để đáp ứng nhu cầu. Hiện nhiều trường Trung học Phổ thông đã phải dùng đến giải pháp tình thế là bỏ môn học nghệ thuật ra ngoài phạm vi giảng dạy trong năm học 2022 - 2023. Tuy nhiên, điều này ảnh hưởng đến quyền lợi được học tập của học sinh.
Ông Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết: Giải pháp trước mắt là điều chuyển giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu, ưu tiên các địa bàn gần nhau, trên cơ sở nguyện vọng cũng như điều kiện của giáo viên có thể điều chuyển giữa các trường để đảm bảo chương trình giảng dạy. Bên cạnh đó, có thể sử dụng đội ngũ giáo viên ở cấp học thấp hơn nhưng có trình độ đại học để giảng dạy các môn Nghệ thuật ở cấp Trung học Phổ thông. Một số thầy cô giáo có năng khiếu đang dạy ở các môn học khác có đủ điều kiện và có nguyện vọng cũng có thể đưa đi đào tạo để đáp ứng nhu cầu.
Cùng với các môn nghệ thuật, thiếu giáo viên dạy tích hợp ở cấp Trung học Cơ sở cũng đang là khó khăn ở nhiều trường hiện nay.
Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) là đơn vị đầu tiên mở ngành đào tạo giáo viên tích hợp Tự nhiên và Lịch sử, Địa lý. Tuy nhiên, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chí Thành, Trưởng Khoa Sư phạm (Trường Đại học Giáo dục), phải 2 năm nữa trường mới có lứa sinh viên đầu tiên của các ngành này tốt nghiệp. Vì thế, cùng với đào tạo mới, trường mở các lớp bồi dưỡng lại lực lượng giáo viên hiện có theo đơn đặt hàng.
“Trường đã có chương trình hợp tác bồi dưỡng toàn bộ giáo viên Trung học Cơ sở các môn đó cho tỉnh Hưng Yên. Đó là lộ trình mà chúng tôi hướng tới trong việc đào tạo giáo viên các ngành tích hợp này. Tất nhiên phải dựa vào tình hình thực tiễn cũng như phân bố chỉ tiêu của Bộ, đơn đặt hàng của các tỉnh để có một đội ngũ đáp ứng được Chương trình GDPT 2018”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chí Thành chia sẻ.
5. Cần chế độ chính sách và cơ hội phát triển
Tại Hội nghị tổng kết năm học 2021 - 2022, triển khai nhiệm vụ năm học 2022 - 2023, theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện tỷ lệ giáo viên/lớp bình quân chưa đáp ứng được yêu cầu theo quy định thực hiện Chương trình GDPT 2018; thiếu giáo viên môn Tiếng Anh, Tin học đối với Tiểu học; môn Âm nhạc, Mỹ thuật đối với Trung học Phổ thông. Việc bố trí giáo viên Tiếng Anh, Tin học và Công nghệ dạy liên trường, liên cấp còn nhiều bất cập.
Bộ Giáo dục và Đào tạo nhắc tới một thực tế hiện nay, đó là chất lượng, cơ cấu đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý trong các cơ sở giáo dục vùng dân tộc thiểu số còn bất cập. Một số chính sách phát triển giáo dục, chính sách hỗ trợ cho người dạy, người học ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn đã lạc hậu, không còn phù hợp nhưng chưa được điều chỉnh, bổ sung kịp thời.
Trước thực trạng này, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bên liên quan triển khai kịp thời và đồng bộ Nghị định 116/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt đối với sinh viên sư phạm. Đồng thời, mong muốn Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm triển khai Quyết định số 209/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 17/2/2021 về Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm.
Theo Giáo sư Nguyễn Văn Minh, Nghị định 116/2020/NĐ-CP là giải pháp ưu việt nhưng đây chỉ là điều kiện cần còn điều kiện đủ là việc làm sau tốt nghiệp, là chế độ chính sách và cơ hội phát triển của đội ngũ giáo viên. Nếu chậm thực hiện, trong vài năm nữa, đội ngũ giáo viên vẫn là vấn đề báo động.
Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có thêm các giải pháp căn cơ và bền vững để vực lên tình hình giáo dục của các tỉnh miền núi phía Bắc, các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh Tây Nguyên… “Trong điều kiện hiện tại, với sự phân hóa giàu nghèo và việc lựa chọn môi trường công tác thuận lợi hơn, nên chăng cần có những giải pháp cụ thể để đảm bảo đội ngũ giáo viên cho các vùng khó khăn” - Giáo sư Nguyễn Văn Minh đặt vấn đề.
Cùng quan điểm trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Anh Phương, Giám đốc Đại học Huế mong muốn được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao hơn từ Bộ Giáo dục và Đào tạo trong thực tế triển khai Nghị định 116/2020/NĐ-CP.
Phó Giáo sư Lê Anh Phương chỉ ra một số bất cập ở các cơ sở giáo dục hiện nay về đào tạo đội ngũ giáo viên. Hoạt động nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý trong thời gian vừa qua đã làm tốt nhưng thời gian thực hiện còn quá ngắn. Nếu có chỉ đạo giao cho các trường đại học sư phạm triển khai thực hiện, việc này sẽ thành công hơn.
Liên quan đến cơ chế đặt hàng đào tạo giáo viên theo Nghị định 116/2020/NĐ-CP, đây là năm thứ hai triển khai cơ chế này, nhưng Thạc sĩ Nguyễn Vinh San, Trưởng Phòng Công tác sinh viên, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) cho biết: Lúc đầu, nhà trường có hai địa phương đặt hàng nhưng một địa phương xin rút. Địa phương còn lại chỉ đặt hàng 3 chỉ tiêu cho ngành Sư phạm Công nghệ, tuy nhiên, ngành học này nhà trường không mở. Như vậy, năm 2021, nhà trường không có sinh viên đào tạo theo đơn đặt hàng.
Hiện tại, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) vẫn đang đào tạo giáo viên sư phạm theo nhu cầu xã hội, được Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp kinh phí chứ chưa nhận được đặt hàng đào tạo của các địa phương cho năm học này.
> Cần Thơ thiếu 647 giáo viên trong năm học mới 2022-2023
> Báo động thiếu giáo viên trầm trọng cấp tiểu học, trung học cơ sở tại Bình Dương
Theo Kênh tuyển sinh tổng hợp
