Bắt buộc những tác phẩm không thể thay thế
6 tác phẩm trong dự thảo chương trình mới được lựa chọn dựa vào tiêu chí nào, thưa ông?
Dự thảo Chương trình ngữ văn mới đã nêu lên các tiêu chí và yêu cầu lựa chọn văn bản nói chung, chẳng hạn: phục vụ trực tiếp cho việc phát triển các phẩm chất và năng lực theo mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương trình; phù hợp kinh nghiệm, năng lực nhận thức, đặc điểm tâm sinh lý, mối quan tâm của học sinh (HS) ở từng lớp/cấp học.
Chương trình giúp HS có hứng thú đọc văn; có giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật, nhất là có tính chuẩn mực và sáng tạo về ngôn ngữ; phản ánh được thành tựu về tư tưởng, văn học, văn hóa dân tộc như tinh thần yêu nước, độc lập dân tộc, ý thức về chủ quyền quốc gia, tính nhân văn, lòng nhân ái, khoan dung… và những giá trị phổ quát của nhân loại.
Riêng 6 văn bản bắt buộc, ngoài các tiêu chí trên còn phải đáp ứng được một số yêu cầu sau: Đó là những tác phẩm có vị trí và tầm quan trọng bậc nhất, khó thay thế về tư tưởng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và giá trị nhân văn.
Có thể thấy điểm chung xuyên suốt các tác phẩm bắt buộc gồm Bài thơ Thần, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc và Tuyên ngôn Độc lập, là tinh thần dân tộc, tinh thần yêu nước, ý thức về chủ quyền lãnh thổ và tính nhân văn. Đó cũng là những áng văn tiêu biểu cho hình thức các thể loại, mang nhiều giá trị đặc sắc của lịch sử văn học dân tộc; tư tưởng của các tác phẩm này vẫn có ảnh hưởng sâu sắc và hiện vẫn truyền được cảm hứng cho giới trẻ.
Dù theo định hướng mở nhưng vẫn cần có những yêu cầu bắt buộc về học vấn cốt lõi, trong đó có hiểu biết về một số tác phẩm mà HS phổ thông không thể không biết như trên đã nêu.
Giáo viên, học sinh tự lựa chọn các tác phẩm khác
Vậy những tác phẩm gần gũi hơn với cuộc sống đời thường, về những con người bình dị nhưng đại diện cho số đông, cho các tầng lớp khác nhau trong xã hội mà HS cũng rất cần được biết thì sao?
Nếu chương trình chỉ học mỗi 6 tác phẩm này thì đây đúng là một điểm cần băn khoăn. Cần khẳng định ngay rằng quy định học bắt buộc 6 tác phẩm này không có nghĩa là toàn bộ chương trình chỉ dạy 6 tác phẩm đó và cũng không phải tất cả các tác phẩm khác (không bắt buộc) chỉ là đọc thêm. Tổng thời lượng dành cho môn ngữ văn phổ thông là 4.520 tiết, chẳng lẽ chỉ học chính 6 tác phẩm ấy? Vì thế sách giáo khoa (SGK) và giáo viên sẽ phải giới thiệu thêm rất nhiều văn bản, gấp rất nhiều lần 6 tác phẩm này, nên không thiếu những tác phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu đời thường. Ngoài ra, cần khẳng định cảm hứng yêu nước là cảm hứng chủ đạo, đáng được đề cao. Vả lại đó chính là thực tiễn lịch sử và thành tựu văn học nước ta.
Với kho tàng văn học đồ sộ của VN, liệu có khó khăn cho giáo viên trong việc lựa chọn tác phẩm nào để giảng dạy phù hợp? Chương trình môn học có đưa ra định hướng cho giáo viên để thực hiện điều này không, thưa ông?
Định hướng của chương trình cho việc lựa chọn tác phẩm chính là các yêu cầu cần đạt cho mỗi lớp. Ngoài ra, chương trình cũng nêu lên một phụ lục gợi ý các tác phẩm nên lựa chọn. Nếu giáo viên thấy khó khăn trong việc lựa chọn thì trước mắt cứ dựa vào gợi ý của chương trình và SGK.
Nhìn chung trừ 6 tác phẩm bắt buộc, với nhiều tác phẩm có giá trị khác, chúng tôi dành quyền cho tác giả viết SGK và giáo viên, HS tự lựa chọn. Ví dụ, để đáp ứng yêu cầu cần dạy cho HS biết đọc hiểu và tiếp nhận truyện cổ tích VN chẳng hạn thì có thể chọn Thạch Sanh hoặc Em bé thông minh, hoặc Cây khế, Sọ Dừa...; không nhất thiết bắt buộc chỉ dạy mỗi Tấm Cám. Cũng như vậy ở giai đoạn văn học 1930 - 1945, có nhiều nhà văn, nhiều tác phẩm có giá trị, chương trình chỉ nêu gợi ý, còn việc chọn tác phẩm của Vũ Trọng Phụng hay Nam Cao, Ngô Tất Tố hay Thạch Lam... thì dành quyền cho tác giả viết sách và người thực hiện dạy học lựa chọn, miễn là các văn bản - tác phẩm được chọn phải đáp ứng được các tiêu chí và yêu cầu mà chương trình đã nêu.
| Nhận góp ý, đề xuất thêm bớt các tác phẩm cụ thể PGS Đỗ Ngọc Thống lưu ý: “Đây cũng chỉ mới là dự thảo. Chương trình còn đăng tải, xin ý kiến công luận và sau đó phải được Hội đồng thẩm định quốc gia xem xét, chấp nhận thì mới được Bộ trưởng Bộ GD-ĐT ban hành chính thức để thực hiện. Về các tác phẩm bắt buộc, chúng tôi rất mong bạn đọc suy nghĩ, góp ý, đề xuất thêm bớt các tác phẩm cụ thể cùng lý do có sức thuyết phục để giúp ban soạn thảo hoàn thiện chương trình ngữ văn trong thời gian tới”. |
| Chương trình thiết kế mở Theo ông Thống, chương trình thiết kế theo hướng mở, lấy tiêu chí là các thể loại văn học, từ đó lựa chọn một số văn bản, tác phẩm tiêu biểu để dạy và học. Tuy nhiên, một yêu cầu khác chương trình cần đáp ứng là phải cung cấp cho HS một số kiến thức cơ bản, cốt lõi về học vấn phổ thông ngữ văn, trong đó có yêu cầu phải biết một số tác phẩm lớn, có tầm quan trọng đặc biệt; có giá trị lâu dài, đã được thử thách qua thời gian... Chương trình phải đáp ứng cả 2 yêu cầu mở và bắt buộc. Giải pháp mới được xác định là bên cạnh việc chỉ gợi ý một số văn bản tiêu biểu cho các thể loại văn học, dành quyền chủ động, sáng tạo cho các tác giả SGK và giáo viên thì cần quy định một số tác phẩm bắt buộc; coi đó là một trong những yêu cầu của kiến thức cơ bản, cốt lõi mà HS tốt nghiệp phổ thông phải có. |
Theo Thanh niên
