Tại hội thảo 'Tự chủ trong giáo dục đại học - Từ chính sách đến thực tiễn', nhiều đại biểu đã cảnh báo một số mặt trái khi thực hiện tự chủ đại học và đưa ra khuyến cao với các cơ quan hoạch định chính sách.
Hội thảo diễn ra vào ngày 27.11 tại Hà Nội, do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội phối hợp với một số trường đại học tổ chức.
Tại hội thảo, các đại biểu đã nêu ra một số vấn đề thực thi luật Giáo dục đại học bổ sung, sửa đổi; qua đó chỉ ra những khó khăn, rào cản, thách thức, đòi hỏi phải đổi mới của giáo dục đại học Việt Nam. Các nội dung mà đại biểu quan tâm: thể chế tự chủ trong giáo dục đại học, tự chủ tài chính trong giáo dục đại học…
Tại hội thảo, khi bàn về vấn đề thể chế tự chủ trong giáo dục đại học, các đại biểu phân tích nhiều ưu, khuyết trong quá trình thực hiện tự chủ đại học được quy định trong luật Giáo dục đại học, từ đó đưa ra một số khuyến cáo với các cơ quan hoạch định chính sách.
Các đại biểu tham dự hội thảo đã chỉ ra những ưu, khuyết điểm của tự chủ đại học
Dễ dẫn đến tình trạng tăng nguồn thu từ học phí
Đáng chú ý, có đại biểu chỉ ra một số mặt trái, hạn chế tác động tiêu cực của tự chủ đại học, dù hành trình tự chủ đại học mới bắt đầu chưa được bao lâu. PGS Vũ Thị Lan Anh, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, nêu ý kiến: “Bên cạnh tác động tích cực không thể phủ nhận của tự chủ đại học đối với sự phát triển giáo dục đại học ở Việt Nam, tự chủ đại học cũng có mặt trái và hạn chế của nó. Vấn đề là phải nhận diện những tác động tiêu cực đang và sẽ xảy ra để tìm cách hạn chế chúng”.
Theo PGS Lan Anh, tác động tiêu cực rõ nét nhất của tự chủ đại học chính là dễ dẫn đến tình trạng các cơ sở giáo dục đại học chỉ chú trọng và quan tâm đến vấn đề tự chủ tài chính, bằng mọi giá tăng nguồn thu từ học phí khi nhà nước thay đổi cách thức sử dụng ngân sách và các nguồn lực đầu tư cho các cơ sở giáo dục đại học, không bao cấp dàn trải như trước đây. Từ đó, có thể dẫn đến việc các trường bỏ qua trách nhiệm xã hội (với người học, người sử dụng lao động và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước). Tăng học phí có thể khiến người nghèo mất đi cơ hội sử dụng dịch vụ giáo dục đại học.
Nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh giữa các trường
Bên cạnh đó, có nguy cơ gia tăng cạnh tranh không lành mạnh giữa các trường có cùng ngành nghề, lĩnh vực đào tạo. Nhiều trường do muốn thu hút người học nên hạ giá dịch vụ đào tạo dẫn tới giảm chất lượng đào tạo hay sử dụng quá công năng của cơ sở đào tạo về nhân lực và cơ sở vật chất…
“Giải pháp hiệu quả nhất là bên cạnh việc xây dựng chính sách phù hợp (tín dụng sinh viên, hỗ trợ sinh viên, xã hội hóa giáo dục đại học…) và tăng cường tuyên truyền, cần phải thường xuyên kiểm tra, thanh tra và xử lý nghiêm các vi phạm, nhất là các điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo”, PGS Lan Anh nêu ý kiến.
Tự chủ không có nghĩa là nhà nước không đầu tư nữa
Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã chia sẻ một số quan điểm chỉ đạo của Chính phủ về việc thúc đẩy tự chủ đại học. Ông Đam nêu những vấn đề các bên liên quan cần giải quyết khi thực hiện tự chủ đại học, trong đó có quan điểm tự chủ không có nghĩa là nhà nước không đầu tư nữa. Với ý này, ông Đam giải thích: “Có nghĩa rằng đây không phải là điều kiện đánh đổi, kiểu như nhà nước không đầu tư nữa thì mới có tự chủ. Không phải thế. Thực tế là Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Đại học Kinh tế quốc dân… tuy được thực hiện tự chủ nhưng nhà nước vẫn rót thêm tiền thông qua khoản vay mấy chục triệu USD của Ngân hàng Thế giới để đầu tư tiếp. Thực sự là Chính phủ đang chỉ đạo các cơ quan liên quan làm quyết liệt việc tạo cơ chế giao nhiệm vụ - đặt hàng đào tạo bằng ngân sách nhà nước”.
Phó thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ quan điểm tại hội thảo
Một vấn đề được ông Đam nhấn mạnh là tự chủ nhưng không được làm giảm cơ hội tiếp cận của người nghèo, của người diện chính sách. “Có số liệu chứng minh là chỉ số này không giảm, nhưng chúng ta cần phải làm mạnh hơn nữa, vì hiện còn chậm về cơ chế đặt hàng. Ví dụ, nhà nước khuyến khích và cấp tiền cho con em đồng bào dân tộc thiểu số đi học đại học, trước thì rót khoản tiền này về cho trường, nay có thể cấp qua học bổng. Hoặc nhà nước muốn phát triển một ngành nghề cụ thể nào đó thì đặt hàng cho các trường đào tạo”, ông Đam nói.
Theo ông Đam, những vướng mắc về quản lý nhà nước liên quan tới ngành GD-ĐT trong tự chủ đại học không còn nhiều, và cũng không có vấn đề gì lớn. Một số cái tưởng như còn vướng là do các trường chưa đọc kỹ văn bản, hoặc do vẫn nghĩ giống như cũ. Hiện còn 2 vấn đề thực sự vướng về quản lý nhà nước. Một là liên quan tới các quy định về viên chức và tiền lương của Bộ Nội vụ; hai là về ngân sách, đầu tư, đặt hàng, liên quan tới các ngành tài chính và đầu tư, và đây mới là cái vướng cơ bản.
Theo Thanh Niên
